وایرشارک (Wireshark) چیست و چگونه میتوان ترافیک شبکه را با آن تحلیل کرد؟

وایرشارک (Wireshark) یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین ابزارهای تحلیلگر شبکه است که به کاربران اجازه می‌دهد تا ترافیک شبکه را مشاهده و تحلیل کنند. این ابزار به طور گسترده توسط مدیران شبکه، مهندسان امنیت و توسعه‌دهندگان برای تحلیل و رفع مشکلات شبکه و همچنین برای تشخیص فعالیت‌های مشکوک استفاده می‌شود.

تاریخچه Wireshark

وایرشارک در سال ۱۹۹۸ توسط Gerald Combs با نام اولیه Ethereal معرفی شد. هدف اولیه این برنامه ارائه ابزاری برای تحلیل ترافیک شبکه بود که کاربران بتوانند بسته‌های داده را به صورت دقیق مشاهده و بررسی کنند. در سال ۲۰۰۶، به دلیل مشکلات حقوقی و علائم تجاری، نام این پروژه به Wireshark تغییر کرد. این برنامه در طول سال‌ها با رشد و بهبود مستمر مواجه بوده و به یکی از برترین ابزارهای تحلیل شبکه در دنیا تبدیل شده است.

عملکرد وایرشارک

وایرشارک به کاربران اجازه می‌دهد تا ترافیک شبکه را ضبط و تحلیل کنند. این ابزار بسته‌های داده را از طریق شبکه دریافت و آنها را به شکل قابل فهم نمایش می‌دهد. هر بسته داده شامل اطلاعاتی مانند مبدا، مقصد، پروتکل استفاده‌شده، و جزئیات دیگر است که می‌تواند به مدیران شبکه کمک کند تا مشکلات شبکه را شناسایی کنند یا به بررسی تهدیدات امنیتی بپردازند.

کاربردهای وایرشارک

وایرشارک در حوزه‌های مختلف شبکه و امنیت کاربرد دارد:

1. تحلیل مشکلات شبکه: وایرشارک به مدیران شبکه این امکان را می‌دهد تا ترافیک شبکه را مشاهده کنند و مشکلات احتمالی مانند تأخیرها، از دست رفتن بسته‌ها یا تداخل‌های شبکه‌ای را شناسایی و رفع کنند.
2. آموزش پروتکل‌های شبکه: وایرشارک یک ابزار آموزشی بسیار قدرتمند برای یادگیری و فهمیدن پروتکل‌های شبکه مانند TCP، UDP، HTTP و بسیاری دیگر است. کاربران می‌توانند مشاهده کنند که چگونه این پروتکل‌ها در شبکه عمل می‌کنند.
3. امنیت شبکه و تحلیل حملات: وایرشارک برای تحلیل ترافیک مشکوک و شناسایی حملات امنیتی مانند حملات Man-in-the-Middle، حملات DOS، و تحلیل ترافیک‌های ناشناس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. دیباگ کردن برنامه‌های شبکه: توسعه‌دهندگان نرم‌افزار که با شبکه کار می‌کنند از وایرشارک برای تحلیل و دیباگ ترافیک شبکه استفاده می‌کنند تا مشکلات برنامه‌های شبکه‌ای خود را حل کنند.

قابلیت‌های وایرشارک

وایرشارک دارای قابلیت‌های متنوعی است که به آن امکان می‌دهد تا در تحلیل شبکه بسیار کارآمد باشد:

1. پشتیبانی از انواع پروتکل‌ها: وایرشارک از صدها پروتکل شبکه پشتیبانی می‌کند و کاربران می‌توانند ترافیک مربوط به پروتکل‌های مختلف را مشاهده و تحلیل کنند.
2. فیلترهای قوی: وایرشارک دارای فیلترهای بسیار دقیق است که به کاربران اجازه می‌دهد تا ترافیک خاصی را براساس معیارهای مختلف مانند آدرس IP، پورت‌ها، پروتکل‌ها و غیره مشاهده کنند.
3. نمایش گرافیکی ترافیک: این ابزار می‌تواند اطلاعات ترافیک شبکه را به صورت نمودارها و گراف‌های مختلف نمایش دهد که به کاربران در تحلیل بهتر کمک می‌کند.
4. ذخیره و بازخوانی داده‌ها: وایرشارک می‌تواند ترافیک ضبط‌شده را در قالب فایل‌های pcap ذخیره کند و در زمان‌های بعدی به تحلیل آنها بپردازد.
5. پشتیبانی از سیستم‌عامل‌های مختلف: وایرشارک بر روی سیستم‌عامل‌های ویندوز، مک و لینوکس قابل استفاده است که انعطاف‌پذیری زیادی را به کاربران ارائه می‌دهد.

نحوه استفاده از Wireshark جهت آنالیز ترافیک شبکه

برای استفاده از Wireshark جهت آنالیز ترافیک شبکه، باید چندین مرحله اساسی را طی کنید. این مراحل شامل نصب برنامه، ضبط ترافیک، فیلتر کردن داده‌ها، و تحلیل بسته‌ها می‌باشد. در ادامه به توضیح دقیق این مراحل می‌پردازیم:

۱. نصب Wireshark

برای شروع، باید Wireshark را روی سیستم خود نصب کنید. مراحل نصب بسته به سیستم‌عامل شما ممکن است کمی متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل مراحل زیر است:

• به وب‌سایت رسمی Wireshark بروید و نسخه مربوط به سیستم‌عامل خود (ویندوز، مک، یا لینوکس) را دانلود کنید.
• برنامه را نصب کنید. در طول نصب، ممکن است نیاز به نصب برخی بسته‌های اضافی مانند WinPcap (برای ویندوز) داشته باشید که به Wireshark اجازه می‌دهد تا ترافیک شبکه را ضبط کند.
• پس از نصب، برنامه Wireshark را اجرا کنید.

۲. انتخاب رابط شبکه (Network Interface)

برای شروع ضبط ترافیک، ابتدا باید رابط شبکه‌ای (Network Interface) که قصد تحلیل ترافیک آن را دارید، انتخاب کنید. رابط شبکه می‌تواند کارت شبکه وایرلس، شبکه سیمی یا حتی یک تونل VPN باشد.

• در پنجره اصلی Wireshark، لیستی از رابط‌های شبکه موجود نمایش داده می‌شود.
• رابطی که قصد دارید ترافیک آن را تحلیل کنید، انتخاب کرده و روی آن کلیک کنید. اگر مطمئن نیستید کدام رابط مناسب است، می‌توانید به دنبال رابطی بگردید که در آن داده‌های بیشتری در حال انتقال باشد (نمایش میزان ترافیک در کنار هر رابط نشان داده می‌شود).

۳. شروع ضبط ترافیک

پس از انتخاب رابط شبکه، برای شروع ضبط ترافیک، مراحل زیر را انجام دهید:

• بر روی دکمه آبی رنگ “Start Capturing Packets” که در قسمت بالای برنامه قرار دارد کلیک کنید.
• در این مرحله، Wireshark شروع به ضبط تمام بسته‌های داده‌ای که از طریق رابط انتخاب شده در حال ارسال و دریافت هستند، خواهد کرد. این بسته‌ها به صورت زنده در پنجره اصلی برنامه نمایش داده می‌شوند.

۴. استفاده از فیلترها

ترافیک شبکه معمولاً شامل تعداد زیادی از بسته‌ها است که ممکن است همه آنها برای شما مفید نباشند. به همین دلیل Wireshark دارای سیستم فیلترهای بسیار قدرتمندی است که به شما اجازه می‌دهد تنها بسته‌های موردنظر خود را مشاهده کنید.

برای استفاده از فیلترها، از نوار فیلتر در بالای پنجره برنامه استفاده کنید. برخی از فیلترهای معمولی شامل موارد زیر هستند:

• فیلتر براساس آدرس IP: می‌توانید ترافیک مربوط به یک آدرس IP خاص را فیلتر کنید. برای مثال:
  ip.addr == 192.168.1.1

• فیلتر براساس پروتکل: اگر می‌خواهید تنها بسته‌های مربوط به یک پروتکل خاص مانند HTTP یا TCP را ببینید، می‌توانید از فیلترهای پروتکل استفاده کنید:
  http
tcp

• فیلتر براساس پورت: می‌توانید ترافیک مربوط به یک پورت خاص را فیلتر کنید. برای مثال:
  tcp.port == 80


با استفاده از این فیلترها می‌توانید تنها بسته‌های موردنظر خود را مشاهده کرده و از شلوغی اطلاعات جلوگیری کنید.

۵. تحلیل بسته‌های ضبط‌شده

پس از فیلتر کردن ترافیک، می‌توانید هر بسته داده‌ای را که مشاهده می‌کنید، به صورت دقیق تحلیل کنید. در Wireshark، هر بسته به چندین لایه مختلف شبکه تقسیم می‌شود که می‌توانید اطلاعات مربوط به هر لایه را مشاهده کنید:

• لایه پیوند داده (Data Link Layer): اطلاعات مربوط به MAC آدرس‌ها و رابط فیزیکی.
• لایه شبکه (Network Layer): اطلاعات مربوط به آدرس‌های IP مبدا و مقصد.
• لایه انتقال (Transport Layer): اطلاعات مربوط به پروتکل‌های TCP یا UDP و پورت‌های مبدا و مقصد.
• لایه کاربرد (Application Layer): اطلاعات مربوط به پروتکل‌های لایه کاربردی مانند HTTP، FTP، و DNS.

برای تحلیل یک بسته، کافی است بر روی آن کلیک کنید. در قسمت پایین صفحه، جزئیات کامل بسته نمایش داده می‌شود. با گسترش هر بخش، می‌توانید اطلاعات دقیق هر لایه را مشاهده کنید.

۶. ذخیره و بازبینی ترافیک ضبط‌شده

Wireshark به شما این امکان را می‌دهد که ترافیک ضبط‌شده را ذخیره کنید تا بتوانید در آینده دوباره آن را بازبینی کنید. برای این کار، کافی است مراحل زیر را انجام دهید:

• پس از پایان ضبط، بر روی دکمه “Stop Capturing Packets” کلیک کنید.
• سپس از منوی “File” گزینه “Save As” را انتخاب کنید و فایل ضبط‌شده را با فرمت pcap ذخیره کنید.

این فایل‌ها را می‌توانید در آینده مجدداً باز کرده و تحلیل کنید.

۷. استفاده از ابزارهای تحلیل بیشتر

Wireshark ابزارهای تحلیل بیشتری نیز دارد که به شما کمک می‌کند تا به صورت گرافیکی ترافیک شبکه را مشاهده کنید یا به دنبال مشکلات خاصی بگردید:

• فالو کردن استریم (Follow Stream): این گزینه به شما اجازه می‌دهد تا تمام بسته‌های مربوط به یک نشست خاص (مثل یک نشست TCP یا HTTP) را دنبال کنید. این ابزار برای تحلیل یک ارتباط خاص بسیار مفید است.
• آمار (Statistics): Wireshark ابزارهای آماری متنوعی دارد که به شما امکان می‌دهد تا ترافیک شبکه را به صورت گرافیکی مشاهده کنید و الگوهای ترافیک را تحلیل کنید. این ابزارها شامل آمارهای پروتکل، مکالمات، و نمودارهای جریان ترافیک هستند.

۸. نمونه‌ای از تحلیل یک ارتباط HTTP

فرض کنید می‌خواهید یک ارتباط HTTP را تحلیل کنید. مراحل زیر می‌تواند راهنمای شما باشد:

• ابتدا ضبط ترافیک را شروع کنید و در مرورگر خود به یک وب‌سایت مراجعه کنید.
• در Wireshark، از فیلتر “http” برای نمایش تنها ترافیک HTTP استفاده کنید.
• بر روی هر یک از بسته‌های HTTP کلیک کنید تا جزئیات کامل آن را مشاهده کنید. در لایه کاربرد (Application Layer) می‌توانید درخواست HTTP و پاسخ سرور را مشاهده کنید.

استفاده از Wireshark برای تحلیل ترافیک شبکه به شما امکان می‌دهد تا مشکلات شبکه را شناسایی کرده و امنیت شبکه را تقویت کنید. با استفاده از فیلترها، ابزارهای آماری، و قابلیت‌های تحلیل بسته‌های شبکه، می‌توانید ترافیک را به‌صورت دقیق بررسی کنید و از جزئیات هر ارتباط مطلع شوید.

مزایا و معایب وایرشارک

مزایا:

• رایگان و متن‌باز: وایرشارک یک ابزار کاملاً رایگان و متن‌باز است که هر کسی می‌تواند از آن استفاده کند.
• پشتیبانی گسترده از پروتکل‌ها: این ابزار از تعداد زیادی از پروتکل‌های شبکه پشتیبانی می‌کند که آن را به یک ابزار همه‌کاره تبدیل کرده است.
• ابزارهای فیلتر و تحلیل قوی: وایرشارک با ارائه فیلترهای قدرتمند و ابزارهای تحلیل، به کاربران کمک می‌کند تا ترافیک شبکه را به صورت دقیق بررسی کنند.

معایب:

• پیچیدگی: وایرشارک به دلیل دارا بودن جزئیات زیاد و تعداد زیاد پروتکل‌ها، ممکن است برای کاربران مبتدی پیچیده باشد.
• نیاز به دسترسی سطح بالا: برای ضبط ترافیک شبکه، وایرشارک نیاز به دسترسی به سطح بالای شبکه دارد که ممکن است در محیط‌های خاص مشکلات امنیتی ایجاد کند.

نتیجه‌گیری

وایرشارک یک ابزار بسیار قدرتمند برای تحلیل ترافیک شبکه است که در زمینه‌های مختلفی از جمله امنیت شبکه، دیباگ کردن برنامه‌های شبکه‌ای و تحلیل پروتکل‌ها کاربرد دارد. با توجه به قابلیت‌های گسترده و فیلترهای پیشرفته، وایرشارک به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در تحلیل شبکه و امنیت شناخته می‌شود. با وجود پیچیدگی‌های اولیه، یادگیری این ابزار برای افرادی که در حوزه شبکه فعالیت می‌کنند بسیار مفید خواهد بود و می‌تواند کمک زیادی به تحلیل و رفع مشکلات شبکه بکند.